Niedziela Palmowa, Kwietna i Wierzbowa

Kilka lat temu zorganizowaliśmy w warsztaty etnograficzne z udziałem twórczyni ludowej Pani Wandy Plich z miejscowości Komorniki, na których dzieci samodzielnie wykonywały palmy wielkanocne. Świetnie im to wyszło i pewnie nie jedna z owych palemek została później poświęcona w kościele podczas Niedzieli Palmowej. W galerii kilka wspomnieniowych fotografii.

Niedziela Palmowa w Polsce nosiła kiedyś nazwę Niedzieli Kwietnej, bo najczęściej przypada w kwietniu, kiedy pokazują się pierwsze kwiaty. Pojawiała się też często nazwa Niedziela Wierzbna lub Wierzbowa – w Polsce palmy zastąpione zostały gałązkami wierzbowymi z baziami.

Polski etnograf Oskar Kolberg w połowie XIX wieku pisał o palmach miejskich, wykonywanych z papierowych kwiatków, a także o palmach wiejskich – z mchu, wierzby, zbóż i innych roślin.

Szukanie wierzby, którą nazywano po porostu palmą, było szukaniem wiosny i życia. Bazie, zwane inaczej kotkami, były zwiastunami wiosny.

Każdy region Polski miał sobie właściwe palmy. Słynne są palmy kurpiowskie, sięgające nieraz kilkunastu metrów wysokości. Najsławniejsze są palmy w Lipnicy Murowanej.

Jednym z najważniejszych elementów palmy były wierzbowe witki ze srebrnymi baziami. Wierzba uważana jest bowiem za symbol budzącego się życia, zmartwychwstania.

Gałązki wierzbowe przyozdabiano bukszpanem, barwinkiem, cisem lub widłakiem. Te rośliny także były symbolem życia, bo przez cały rok zachowywały zieleń. Do palmy dodawano jeszcze barwione trawy i wszystko związywano sznurkiem lub kolorową wstążką.

W kulturze ludowej palmy wielkanocne miały oprócz znaczenia sakralnego, znaczenie magiczne o proweniencji przedchrześcijańskiej. Dotknięcie poświęconą palmą miało chronić od zła, od chorób, od zarazy. Zaraz po wyjściu z kościoła dotykano się wzajemnie poświęconymi palmami. Zjedzenie bazi z poświęconej palmy miało chronić od chorób gardła. Miała też palma chronić w czasie burzy przed uderzeniem pioruna w chatę. Z poświęconych palemek robiono krzyżyki, które wtykano w ziemię zaoranych właśnie pól.

Popularne obecnie palmy, robione z suchych kwiatów, bardziej okazałe i kolorowe, wywodzą się z tradycji wileńskiej.