Historia miasta
Najstarszą częścią Bełchatowa są Grocholice, które jako osada istniały już w XIII wieku. W 1485 roku zostały podniesione do rzędu miast. Od tego roku do 1870 były miastem w dobrach kapituły gnieźnieńskiej. W granicach administracyjnych Bełchatowa są od 1977 roku. Z kolei najstarsza, a jednocześnie pierwsza wzmianka o Bełchatowie pochodzi z 1391 roku. Wówczas to tereny, na których powstało miasto Bełchatów z częścią Ziemi Wieluńskiej i Sieradzkiej otrzymał założyciel i pierwszy właściciel osady - Bełchat herbu Topór. Od 1405 roku jego ród używał nazwiska Bełchacki. W wyniku dziedziczenia w XVI wieku właścicielami miasta stała się rodzina Kowalewskich herbu Prus III. Mikołaj i Zofia z Bykowskich Kowalewscy ufundowali drewniany kościół i klasztor w 1617 roku. W pierwszym ćwierćwieczu XVIII wieku dobra bełchatowskie przeszły w posiadanie rodziny Rychłowskich - Stanisława Rychłowskiego herbu Nałęcz i jego syna Franciszka - prowincjała klasztoru franciszkanów w Bełchatowie. Obaj doprowadzili do dużego rozkwitu miasta, wykorzystując jego dogodne położenie, a szczególnie krzyżujące się trakty z Piotrkowa do Wielunia i z Łasku do Kamieńska. Podjęli również starania w kierunku podniesienia Bełchatowa do rzędu miast. Formalny przywilej miejski Bełchatów uzyskał od króla Augusta III Sasa w I połowie XVIII wieku.
Dziewiętnastowieczna historia Bełchatowa związana jest z rodziną Kaczkowskich herbu Świnka. W 1801 roku dzierżawca Bełchatowa - Józef Kaczkowski założył pierwszą manufakturę włókienniczą. Od tego momentu miasto powoli traciło charakter rzemieślniczo - rolniczy, stając się prężnym ośrodkiem włókiennictwa. Wkrótce Bełchatów znalazł się w rzędzie "miast fabrycznych" Królestwa objętych dekretem namiestnika z 1820 roku. W tymże roku syn Józefa - Leon za sumę 233 400 złotych polskich zamienił prawo dzierżawy na prawo własności. Dzięki staraniom Kaczkowskich wzniesiono kościół ewangelicki, utworzono szkołę elementarną, zorganizowano pocztę, aptekę, utworzono szosę Piotrków - Wieluń przez Bełchatów, jak również podjęto starania o nadanie miastu Bełchatów herbu. Po upadku powstania styczniowego dobra Kaczkowskich zostały zlicytowane i sprzedane w 1867 roku Ernstowi Ludendorfowi, następnie Reinholdowi Spillerowi. W dniu 10 września 1870 roku Bełchatów przestał być miastem i został oddany pod zarząd gminy Bełchatówek.
W 1887 roku nieruchomość poprzednich właścicieli miasta kupił Henryk Hellwig z Tuszyna legitymujący się obywatelstwem francuskim z 1816 roku. Niedaleko dworu założył browar, w którym produkowano piwo bardzo cenione w całej guberni piotrkowskiej. Hellwigowie mieszkali w Bełchatowie przez trzy pokolenia, aż do 1943 roku. W znacznym stopniu przyczynili się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego miasta.
Początek XX wieku charakteryzował się dynamicznym rozwojem gospodarczym Bełchatowa. W tym okresie uruchomiono bowiem kilka fabryk, wybudowano wiele domów, założono także bank, sąd, bibliotekę publiczną oraz wybudowano elektrownię dla potrzeb miasta.
Na przełomie 1914 i 1915 roku w pobliżu Bełchatowa kilkakrotnie przechodził front. W sierpniu po krótkich walkach w okolicach Borowej Góry zjawili się w mieście Niemcy. Jednak już jesienią tego roku kontrofensywa Rosjan zmusiła Niemców do wycofania się. Od 4 do 6.XII toczono walki pod Borową Górą. Rezultatem śmiałej ofensywy wojsk niemieckich było wycofanie się Rosjan. Wojska rosyjskie nie zdołały do końca wojny uzyskać utraconych obszarów. Dzięki porozumieniu niemiecko - austriackiemu podzielono gubernię piotrkowską. Austriacy objęli władzę w południowej części guberni piotrkowskiej ze stolicą w Lublinie. Niemcom przypadła północna część ze stolicą w Warszawie. Do końca wojny Bełchatów pozostawał pod okupacją austriacką. Miasto zostało odcięte od Łodzi linią demarkacyjną przebiegającą w rejonie Wadlewa.
Dynamiczny rozwój Bełchatowa jako ośrodka włókienniczego został zahamowany przez wybuch II wojny światowej. Niedaleko Bełchatowa przebiegała linia obronna Wojska Polskiego. Do dziś zachowały się resztki umocnień w rejonie Lubca, Księżego Młyna i Magdalenowa. Bardzo ważną rolę w tej wojnie miała odegrać Borowa Góra. Jej obrona miała powstrzymać natarcie wojsk niemieckich w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego i Warszawy. Walki trwały od 3 września. Ze względu na przewagę nieprzyjaciela żołnierze 2 Pułku Piechoty Legionów pod dowództwem pułkownika Ludwika Czyżewskiego zmuszeni zostali do wycofania się. 6 września do Bełchatowa wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie. Miasto włączono bezpośrednio do Rzeszy, do tzw. "Kraju Warty". Granica z Generalną Gubernią przebiegała w Mzurkach. W Bełchatowie - ogłoszonym przez Niemców "miastem żydowskim"- utworzono getto dla ludności żydowskiej, w którym znalazło się około 5500 Żydów. Zlikwidowano je 11 sierpnia 1942 roku, a ludność wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem i do getta w Łodzi.
19.01.1945 roku Bełchatów został wyzwolony przez Oddziały I Frontu Ukraińskiego. Po przeszło pięcioletniej okupacji miasto liczyło zaledwie 3,5 tys. mieszkańców (przed II wojną światową 12 tys.). Decyzją Rady Ministrów ze stycznia 1958 roku Bełchatów awansował do rangi miasta powiatowego.
Nowy etap w historii miasta rozpoczął się w 1960 roku. Odkryto wówczas pokłady złóż węgla brunatnego w Piaskach koło Bełchatowa. Decyzja rządu o rozpoczęciu budowy zagłębia paliwowo - energetycznego zapadła w 1973 roku. W roku 1980 wydobyto pierwszy węgiel. W Kopalni Węgla Brunatnego "Bełchatów", w roku 1981 ruszył pierwszy blok energetyczny Elektrowni "Bełchatów", która pełną moc osiągnęła w 1988 roku.